• Por

  • |
  • 12/06/2015
Compartir

Carta cultural iberoamericana – Versión aimara

IBEROAMÉRICA MARKANAKANA SARNAQAWINAKAPXATA KARTA
QILLQATA
QALLTA ARUNAKA
Iberoamérica jach’a markanakana mallkunakapampi, píqichirinakampixa
akhama arsupxi:
I
Cumbre
Iberoamericana
mathapiwina
arsuta
amtawinaka
amxasina;
ukhamarusa, kuna laykutixa nanakaxa wali yatipxtha kunaymana markanakana
maya tunuta sartatapa; ukhamarusa taqinisa kunaymana markanakata,
kunaymana
wilani,
kunaymana
amuyunakanitasa
yatpxthwa.
Nanakana
lurawinakajaxa taqi markana maya amuyunakapa, sarnaqawinakapa, taqinisa
mayacht’asispa,
ukhamarusa
kunaymana
uñstatanakasa,
jakawinakasa
jakisthapiñaparuwa ch’amachapxtha.
Kuna laykutixa wali wakisiriwa Organización de las Naciones Unidas para la
Educación, la Ciencia y la Cultura utt’ata jach’a mathapitana markanakana
sarnaqawinakapa,
amuyunakapa
nayraru
sartañapataki
kunaymana
amuyutanaka, ukhamarusa kuna amuyunakatixa “Declaración sobre la
Diversidad Cultural” (2001) ukana arsuta, ukhamarusa kuna amtawinakatixa 12,
13, 14 t’aqanakana arsutäki “Convención sobre la Protección y Promoción de la
Diversidad de las Expresiones Culturales” XXXIII Conferencia General de la
UNESCO, París markana iyawa satäkana uka amtawinaka amtasina.
Wali yäqata, wali ch’amanchatawa yaqha tuqi markanakankiri taqpacha
p’iqinchiri jach’a utanakana markanakasana sarnaqawinakapa, yatitanakapa,
amuyutanakapa
nayraru
sartañapataki
luratanakapaxa.
Ukhamarakiwa
Organización de los Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y
la Cultura (OEI) nayraru sartañataki yanapatapaxa waliwa. Uka kikiparakiwa,
kunanaktixa
Secretaría
General
Iberoamericana
(SEGIB),
taqpacha
markanakana maynita mayniru yanapt’asipxañapataki luraña qalltapki ukaxa
wali yäqataskarakiwa.Nanakaxa yatipxtha, kawki markanakantixa jaqinakapaxa kikipa kamachinakani,
kikipa phuqañanakani, ukanwa jaqinakapaxa kunanaktixa amuyupki uka
lurapxani,
ukhamatwa
khitinakatixa
uñstayapkäna,
khitinakatixa
yatipki;
ukhamarusa khitinakatixa markanakapana sarnaqawinakapa, yatitanakapa,
amuyutanakapa jani
jakayapkani
ukanakawa
khitinsa
jark’ata
nayraru
sartayapxani.
Markanakana
sarnaqawinakapasa,
yatitanakapasa,
amuyutanakapasa
kunjamatixa yaqha markanakanxa, jani khitinsa jark’ata sartki, taqinsa yäqata,
aka pachana utjiri jaqinakana kamachinakapa uñt’atarjama, uka kikiparakiwa
sartañapa; ukhamarakiwa,
amuyutanakapaxa
wali
markanakana sarnaqawinakapa, yatitanakapa,
yäqata,
jaqinakana
wayt’ata
kamachinakapjama
amuyutañapawa.
Sarnaqawinaka, yatitanaka, amuyunaka iyawa sasa
apnaqataxa,
marka
jaqitasa amuyuyasixa, ukatwa ukaxa taqinsa mayacht’asiñataki, jani khitirusa
t’aqaqtayañataki, jani armanukuñatakiwa; ukhamarusa, ukaxa sapa maynirisa,
sapa markanakaparusa jupanaka kikipa yäqasiñaparuwa ch’amachi.
Aka pachana sartiri markanakana
mayacht’asitapaxa, walja jaqinakana,
markanakana jani kikipa yäqata, maya qhawqha munañani jaqinakana,
markanakana
munañanakaparu sartatawa; ukamipanwa ukaxa janipuniwa
Iberoamérica jaqinakana, markanakana mayacht’asiñaparusa yanapkiti, jani
ukaxa maynita mayniru yanapt’asiña lantixa k’atampi maynita mayniru
uñkatasiñaruwa ch’amachi.
Taqi maynisa, markanakapasa suma pampachasisa utjañataki, maynita
mayniru kikipa yäqasisa aruskipasipxañataki, markanakana amuyunakapsa,
yatitanakapsa
maynita
mayniru
kikipa
yäqasisa
yanapt’asipxañataki;
markanakasasa, yaqha markanakasa suma utjapxañapatakiwa nanakaxa
yanapt’awinakaja yatiyapxtha.Jaqinaka
jakañapatakixa,
kunaymana
yatiwinaka,
amuyuwinaka,
sarnaqawinakawa wali wakisirixa, kunatixa ukanakaxa aka pachana utjiri
jaqinakana
nayraru
yatitanakapasa,
sartañaparuwa
amuyutanakapasa,
yanapi.
Ukatwa
sarnaqawinakapasa,
taqi
markana
jani
khitinsa
jark’atawa, taqinsa munatañapa, iyawa satañapa. Ukhamarakiwa, taqi tuqinsa
uñt’atanaparaki,
yatitañaparakiwa,
ukhamatwa
markanakasaxa
kikipa
jach’aptapxaspa.
Markanakana kunaymana yatitanakapa, amuyutanakapaxa, kawkita kawkirusa
uraqinakapasa, kunjamasa aka pachankiri jaqinakana, yänakapata, jakirinakata
amuyupxi
uka
khititapasa,
qhananchiriwa.
kunjamatapasa
Ukhamawa,
janiwa
jaqinakana,
jukïrinakapata,
markanakana
utjawipa
chiqata
t’aqaqatäkaspati.
Taqpacha
markanakana
amuyutanakapasa kikipa
sarnaqawinakapasa,
yatitanakapasa,
uñjatañapa, yäqatañapaxa arsutanaka mayampi
amtaskasina; ukhamaraki, nayratpacha jutiri markanaka, jisk’a markanaka
kunjamapkitixa ukhama uñt’añataki, kunaymana chijinakata jark’aqañataki,
yatitanakapsa, amuyutanakapsa nayraru irptañatakixa, kunanakatixa luraña
wakiski ukaxa wali amtata qhananchataskiwa.
Kuminiräranakana, jaqi markanakana yatitanakapata, kunaymana luraña
yatitanakapata, kunanakatixa jupanaka kikipataki wakiqayapki, uka wayt’ata
kamachinakaxa yatitaskaraki, uñt’ataskarakiwa.
Iberoamérica markanakaxa mayakispasa ukkamawa. Ukanxa jani yaqha
chiqanakana uñasiri sarnaqawinaka, yatitanaka, amuyutanakawa qhansti;
ukhamarakiwa, taqi markatakisa kunaymana sarnaqawinakasa, yatiwinakasa,
amuyuwinakasa khuskha jukïripawa. Ukanakaxa jani chhaqtañapatakixa,
kunaymana chijinakata jark’aqaña; ukhamarusa, nayraru sartayañawa wakisi.
Iberoamérica
amuyutanakapasa
markanakana
mayja
sarnaqawinakapasa,
mayjawa,
ukaxa
aka
yatitanakapasa,
pachankiri
jaqinakaruyatiyataskiwa. Ukaxa markanakana sarnaqawinakapa uñt’ayiriwa, ukhamatwa
kunaymana
yatitanakani,
amuyutanakanixa.
Uka
yatitanaka
taypinxa
arunakawa wali yäqañaxa; ukhamarakiwa, kunalaykutixa uka arunakana
achachilanakata allchhinakaruxa mayjt’atapaxa wali yäqatarakiwa.
Nayra pachatpacha jutiri jaqi markanaru wasitata yäqañatakixa, arunakapa
mayampi uñstayaña, jani chhaqtañapataki arunakapa parlaskakiñawa wakisi,
kunalaykutixa ukaxa marka kankañaparuwa ch’amachi.
Kunatixa markanakana qullqipa, jukïrinakapa mirañatakixa yatitanakapasa,
amuyutanakasa wali chaninchatawa; ukhamarakiwa, ukanakaxa aka tuqinkiri
jach’a suyusa jukïrinakapa mirañaru, jaqinakapa nayraru sartañaparuwa
ch’amachi.
Lurawinakasa, yänakasa kunaymana luqatanakasa jaqinakana masinakapampi,
pachampi suma utjañataki amuyutanaka yatiyiriwa, ukatwa ukanakaxa janiwa
qullqitakiki, jukïritakikiti wakiskixa, jani ukaxa, nayraqatxa jaqinakana suma
utjañataki amuyutanakaparjama ch’amachatapaxa chiqaskapuniwa.
Jaqinakana
kunjamatixa
kikiparakiwa
amuyutanakapa
yaqha
jaqi
uñstayata
jaqinakana
markanakana
wali
wakisiritapa
uñstayatanakapaxa
uñstayata
chaninchatarakiñapawa.
Taqinisa
sasina;
uñt’atäkixa,
amuyunakaxa
ukhamarakikiwa, inuqirínakapa, uñstayirinakapaxa
jukhampi
iyawa
uka
uñt’atañapa;
qhawqhäkitixa chanipaxa
jani
khitina
jark’atawa
yatitanakapasa, amuyutanakapasa uñt’atañapa, ukanakaxa iyawa satawa.
Markanakana kunaymana yatitanaka, amuyutanakaxa jani khitinsa jark’ata,
jisk’achata, maynita mayniru khuskha yatikipayasina, uñt’ayasina jach’aptisa,
nayrarusa
sarti;
ukhamarakiwa,
ukatakixa
yaqha
tuqinakana
sartiri
markanakampi yanapt’asiña wakisiritapaxa uñt’ataskiwa.
Jichha uñstiri sarnaqawinakasa, yatitanakasa, amuyutanakasa uñt’ataskiwa,
ukanakaxa jaqinakana kunaymana jakatapata, qullqi, yänaka apnaqatapatajutixa; ukhamawa ayllunakana, kumuniräranakana utjiri jaqinakaxa ch’amjasirixa
maysata maysaruwa sarapxi, yaqhipanakaxa yaqha markanakaru utjirirakiwa
sarxapxi, jach’a markanakansa mayja utjañanakarakiwa uñsti, kunaymana
yänaka lurañanaka nayraru sartatapaxa yatitarakiwa, ukhamatwa machaqa
amuyunakasa, yatitanakasa, lurañanakasa uñstaraki. Uka uñstatanakaxa
maynita
mayniru
suma
aruskipasiñaru,
mayninakampi
suma
jakañaru,
aruskipasipxañanakaparuwa ch’amachi.
Iberoamérica markanakana maynita mayniru yanapt’asitanakapampi sartiri;
ukhamarakiwa yatitanakapasa, amuyutanakapasa khuskha yäqatañapataki,
ch’amanchañataki yanapañaxa iyawa sataskiwa.
Kunanakatixa
Ministros
Iberoamericanas
de
Cultura,
p’iqichirinaka
ukhamarusa
mathapiwina
Políticas
arsutäki,
Culturales
kunanakatixa
Iberoamérica markanakana kunaymana yatitanaka, amuyutanaka kunaymana
chijinakata jark’aqañataki, nayraru irptañataki; ukhamarusa, Iberoamérica sapa
markanakaxa
marka
kankañaparu,
kunaymana
yatitanakaparu,
amuyutanakaparu ch’amachañataki, mayninakampi khuskha aruskipañataki,
jani jisk’achasisa utjañataki San José de Costa Rica (2004) arsutana amtatäki;
kunanakatixa “Declaración de Córdoba” (2005) amtatanxa XV Cumbre
Iberoamericana jach’a markanakana p’iqichirinakaparu, mallkunakaparuxa, taqi
markanakana
yatitanakapa,
amuyutanakapa
khuskha
sartapxañapataki
ch’amachañataki; ukhamarusa Iberoamérica markanakaxa yatitanakapatsa,
amuyutanakapatsa maynita mayniru yanapt’asiña utt’ayañatakixa “Carta
Cultural Iberoamericana” wakichata qillqañaxa ch’amachatäphana siri amuyuxa
puriyatawa;
ukhamarusa,
kunanakatixa
“Declaración
amtatanxa maya “Carta Cultural Iberoamericana”
de
Salamanca”
qillqañaxa amtatäna,
markanakana kunaymana sarnaqawinakapatpacha Iberoamérica markanakana
khuskha jakañawjama utt’añaparu, jaqinakapasa t’aqisiña jakawita mistusina
nayraru sartañapataki yanapaña amuyusina,
ARSUPXII JAKXATAÑANAKA
?
Jaqinakana khuskha jaqichasiñapataki, t’aqisiña jakawita mistusina nayraru
sartañataki; ukhamarusa jani khitisa jila yäqatañapatakixa, markanakana
sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapaxa wali
chaninchatawa,
ukhamarusa wali wakisirirakiwa.
?
Markanakana
kunaymana
sarnaqawinakapa,
yatitanakapa,
amuyutanakapaxa jani walinakata jark’aqaña, nayraru irptañawa wakisi,
kunatixa ukanakaxa Iberoamérica markanakana kawkita jutatasa, uñstatapa,
marka kankañapa unanchi; ukhamarakiwa, ukawa walja
jaqinakana,
markanakana kunjamatapa, arunakapa, sarnaqawinakapa utjki, ukampi
jach’aptapki uka unanchayasi.
?
Maynita mayniru yanapt’asitanakapampi, yäqasitapampi, jani khitinsa
jark’ayasiñampi, taqinisa khuskha yatitanaksa, amuyutanaksa uñt’asiñampi,
maynita mayniru jakawinakapsa uñt’asiñampi, taqi markanakata sipansa
Iberoamérica markanakjama sayt’añawa wakisi.
?
Iberoamérica markanaka
amuyutanaka taqina
taypina
kunaymana
uñt’añapataki,
yänaka,
mayikipasipxañataki
yatitanaka,
yanapañawa
wakisi.
?
Iberoamérica
markanakaxa,
yanapt’asipxañanakapataki,
aka
pacha
ukhamarusa
yaqha
maynita
tuqi
markanakampi
mayniru
suma
aruskipasipxañanakapatakixa, khuyapayasiña, yanapt’asiñawa wakisi.
?
Iberoamérica
markanakanxa
qhawqhäkitixa
sarnaqawinakapasa,
yatitanakapasa, amuyutanakapasa, yänakapasa, kunatixa jakaña pachana
utjki ukanaka jani walinakata jark’aqañatakixa, Iberoamérica markanakaxa
maynita mayniru yanapt’asipxañapawa wakisi.
II IYAWA SATA ARSUTANAKA
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPA,
YATITANAKAPA,
AMUYUTANAKAPA UÑT’AÑATA, JARK’AÑATA IYAWA SATA ARSUTA
Aka pachana mayachasita, jani t’aqkxtayaña, mayta mayniru uñjasiña,
arxatasiña iyawa sata
arsutanakatakixa, yatitanakasa, amuyutanakasa waliwakisiri
wakt’asiri
kamachinakjama
amuyutañapawa.
Uka
wakt’asiri
kamachinakaxa, aka pacha jaqinakana walinkañapataki arunaka taypina
phuqañawa,
ukhamatwa
uka
phuqañaxa,
taqi
jaqinakarusa,
mathapita
jaqinakarusa kunanakatixa ch’amanakapankki uka lurañaparuwa ch’amachi,
uka kikiparakiwa, qhawqhäkitixa yatitanakapasa, amuyutanakapasa ukanakaru
mantaña, ukankaña walt’añaruwa ch’amachi. Uka wakt’asiri kamachinakaxa,
jaqinakaruxa
markanaka taypina khuskha yäqata jaqinakjama utjañaruwa
wakiqayi; ukhamarakiwa, sapa mayni jaqisa markapa taypinxa jupanakawa
qhawqhäkitixa
yatitanakapasa,
amuyutanakapasa
uka
uñstayirinakjama,
inuqirinakjama uñt’atapxixa.
LURAÑANAKARU MANTAÑATA IYAWA SATA ARSUTA
Iberoamérica
kunaymana
marka
tuqinakana,
sarnaqawinakapa,
sartañapatakixa,
kunanakantixa
sapa
jach’a
yatitanakapa,
wakiski
markanaka
tuqinakana
amuyutanakapa
ukanakaru
taqpacha
nayraru
jaqinaka
mantasina ch’amachatapaxa wakisiriwa. Ukatakixa qillqata kamachinaka,
arxatiri utanakawa utjañapa, ukanakawa kunaymana wakisirinakankañaru
ch’amachañapa.
MAYACHASIÑATA, YANAPASIÑATA IYAWA SATA ARSUTA
Jisk’a markanakpura, jach’a markanakpura mayacht’asitapaxa, taqi markanaka
jani jisk’achasisa, taqisa khuskha yäqasisa sarnaqañanakaparuwa irpti,
ukhamatwa Iberoamérica markanakaruxa jani jisk’achasisa sartañaparuwa
ch’amachi.
Maynita mayniru yäqasiñxaru, ukhamarusa taqinsa khuskha irnaqatanakapxaru
sartiri maynita mayniru kikipa yanapasiñawa Iberoamérica markanakana
sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapana wali yäqata thakipaxa.
JAYSAÑATA, KIKIPA UÑJASIÑATA IYAWA SATA ARSUTAIberoamérica
markanaka
taypinxa
sarnaqawinakapasa,
yatitanakapasa,
amuyutanakapasa, taqi tuqiru sarañapataki, mayninakampi kikipa yäqasisina,
aynisisa mayikipasiñatakixa maynita mayniru yanapasiñaru ch’amachañawa
wakisi.
TAQSARU WAKT’IRI IYAWA SATA ARSUTA
Markanakana
kunaymana
uñt’atañapataki,
yatitanakapa,
Iberoamérica
utt’ayañatakixa,
taqina
amuyutanakapa
markanakana
yatkaña,
uñjkaña
taqinsa
sarnaqawinakapa
luratanakanxa,
khusa
markanakana
sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa yäqañawa wakisixa.
MAYNINAKAMPI ARKXATASISA SARTAÑATA IYAWA SATA ARSUTA
Markanakana
sarnaqawinakapa,
wakichatanakasa,
luratanakasa,
yatitanakapa,
kunjamatixa
amuyutanakaplayku
jukïrinakapasa,
jaqinakana
sarnaqatanakapasa, aruskipatanakapasa, yatitanakapasa, amuyutanakapasa
janiwa yaqhaqtatapxañapäkiti,
jani ukaxa arkxatasipxañapawa, kunatixa
Iberoamérica jukïrinakapasa, jaqinakana jakawinakapasa nayraru sartañapataki
ch’amachatañapawa.
MARKANAKANA LURATANAKAPATA, YÄNAKAPATA, LUQAÑANAKATA
IYAWA SATA ARSUTA
Markanakana
luratanakapa,
yänakapa,
luqatanakapaxa,
aka
pachana
jaqinakampi chika jakirinakata amuyutanakapa apiriwa, ukatwa jukïrinakapata
sipanxa nayraqatankaraki, k’atampi yäqatarakiwa.
NAYRARU
SARTAYAÑARU
YANAPAÑATA,
MAYACHASIÑATA,
JANI
KHITIRUSA ARMANUKUÑATA IYAWA SATA ARSUTA
Markanakaxa,
kunapachatixa
taqita
amuyusina
kunanaksa
wakichapxi,
kunaymana sarnaqawinakapsa, yatitanakapsa, amuyutanakapsa yäqapxi ukapachawa jukïrinakapa mirañapsa, jaqinakapana nayraru sartañapsa, jani
khitirusa armanukuñsa jakxatapxi.
MARKANAKAPANA
SARNAQAWIPLAYKU
AMUYUTANAKAPATA,
LUP’ITA
ESTADONAKANA
LURAWINAKA
IRPTAÑATA,
PHUQAYAÑANAKATA IYAWA SATA ARSUTA
Markanakanxa qhawqhätixa kunaymana yatitanakapasa, amuyutanakapasa
utjki
uka
chijinakata
kamachinaka,
jark’aqañataki,
lurañanaka
nayraru
amuyuñasa
irptañatakixa,
phuqayañasa
kunaymana
estadonakana
amparapankiwa.
III AMTATANAKA PHUQAÑAWJANAKATA
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
YATITANAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA; UKHAMARUSA, JAQINAKA WALINKAÑAPATAKI
ARUNAKATA
Jaqinaka
walinkañapataki
yatitanaka,
amuyutanaka
Markanakana
arunaka
nayraru
ch’amachaña
sarnaqawinakaplayku
aptañana,
wakisiritapaxa
amuyutanakasa,
khuskhachañana,
iyawa
satawa.
jakikiptañapataki
chámachatasa, taqinsa uñjkañampi, yäqasiñampi; ukhamarusa jaqinaka
walinkañapataki aru jaysañampi jakisthapitañapawa.
Ukhamarakiwa, jisk’achasitata qhispiñataki, markasa jaqinakjamaxa taqinisa
kikipa
wayt’aña,
phuqaña
kamachinakampi
sartañatakixa,
iyawa
sata
lurañanaka amuñuña wakisiritapaxa uñt’atawa.
NAYRA PACHATA JUTIRI MARKANAKANA, JAQI MARKANAKANA,
ÁFRICA TUNUNI MARKANAKANA, YAQHA MARKANAKARU SARXIRI
JAQINAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA
YATITANAKAPATA,Nayra
pachata
jutiri
markanakana,
markanakana,
yaqha
sarnaqawinakapa,
jaqi
markanakaru
yatitanakapa,
markanakana,
sarxiri
África
jaqinakana
amuyutanakapaxa,
tununi
kunaymana
Iberoamérica
markanakana kunaymana sarnaqawinakapa, jakawinakapa taypinkirjamaxa
wali yäqatawa, ukhamarusa aka pachankiri jaqinakana jukïripawa.
Ukata wakisiwa:
?
Aka markanakana sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa nayraru
irptañatakixa kunanakatixa lurañäki, uka amuyusina luraña; ukhamarusa taqi
chijinakata
jark’aqaña,
taqinsa
munata
amxasiña,
achachilanakata
allchhinakaru yatiyañawa wakisi.
?
Uka markanakana nayratpacha jutiri kunaymana kusisiyañanakapsa, siwa
sawinakapsa,
jawarinakapsa
nayraru
irptaña;
uka
kikiparakiwa,
iwxanakapsa, taqikuna luraña yatitanakapsa, taqikuna apnaqatanakapsa,
uñstayatanakapsa, inuqatanakapsa uñt’ana. Taqpacha ukanaka jani khitinsa
kamsata lunthatasiñata jark’aqañawa wakt’asi, kunatixa ukaxa inuqiripa,
uñstayiri markanakatakixa janiwa walïkiti.
?
Markanakana sartawinakapana inuqata tunupa uñt’aña; ukhamarusa,
kunanaktixa yatitanakapampi, uñstayatanakapampi, luratanakapampi luraña
munapki, uka qhanpacha amuyusina jupanaka kikipawa sapxañapa.
?
Kunanakatixa,
qhawqhatixa
yatitanakapa,
uñstayatanakapa,
lurawi
lurawinakapa apnaqatata jalaqki, uka jaljtayasiñataki, qhawqhatixa sapa
mayniru wakt’añapäki uka wakt’ayañatakixa kunanakatixa wakiski uka
amuyusina phuqañawa wakisi.
?
Markanakana jakawipana kunaymana lurawinakarusa, jani khitinsa jark’ata,
ina ch’usa mantañatakixa, jaqi markanakana, África tununi markanakana,
yaqha markanakaru sarxiri jaqinakana kunaymana sarnaqawinakapana,
yatitanakapana, amuyutanakapana chanipa uñt’añawa wakisi.
?
Yaqha markanakaru sarxiri jaqinakana, jach’a markanakasa taypina
mayninakampi suma aruskipasiñaru, suma
uñt’atawa.
utjañaru yanapt’atanakapaxa?
Markanakasansa ina jaqisa, mistisa, janq’usa, ch’iyarasa jani kikipa
uñjatasa, mayninakaru uñisnukuña, lakinukuña, jisk’achaña utjatapaxa
yatitaskiwa, ukata ukhama jani walt’awinaka chhaqtayaña wakisiritapaxa
iyawa sataskapuniwa.
TAQI
CHUYMAMPI
ARSUTA
ARUNAKATA,
LURATANAKA
INUQATANAKATA
Taqi chuymampi arsuta arunakasa luratanakasa Iberoamérica kankañapa,
kunaymana sarnaqawinakasa, yatitanakasa, amuyutanakasa qhananchiriwa;
ukatwa
ukanaka
jani
chhaqtañapataki,
nayraru
sartañapatakixa
wali
ch’amachañawa.
Taqi chuymampi arsutanaka, luratanaka uñstayatanakaxa, amuyt’awinaka, jaqi
marka
kankañapa,
uñt’ayasitapa,
jukïrinakapa
miratatapa,
yatiñanaka
uñstatapa, markanaka mayjt’ayata imxasiriwa, ukatwa taqi chuymampi arsuta
arunakasa, luratanakasa taqinsa chuymart’asiñapataki, yatiqañanakapatakixa
taqiru uñt’ayañawa wakisi.
WALJATA APSUTA, INUQATA YATITANAKATA, AMUYUTANAKATA
Waljata
apsuta,
inuqata
yatitanaka,
amuyutanakaxa,
markanakana
yatitanakapa, amuyutanakapa uñstayañaru, taqirusa uñt’ayañaru irpiriwa;
ukhamarakiwa, ukaxa kunjamäkitixa jaqinakasa, markanakasa uka arsuri,
jukïrinakapa mirayiri, jilayiriwa.
Uka waljata apsuta, inuqata yatitanakata, amuyutanakata jutata utjirinakaru
khuskhata
taqinisa
mayikipasipxañataki;
mantañanakapataki,
ukhamarusa
maynita
maynirusa
Iberoamérica
pachpaki
markanakana
sarnaqawinakapa, kunaymana yatitanakapa, amuyutanakapa yatiyañatakixa,
akhamanaka lurañanakaru kiptatawa:?
Iberoamérica markanaka taypina yatitanaka, amuyutanaka uñstayañaru,
lurawinakapa,
utjirinakapa
khuskha
jaljtayañaru
ch’amachañaraki,
yanapañaraki.
?
Iberoamérica markanaka
manqhansa,
qhawqhatixa yatitanakapasa,
yaqha
tuqi
amuyutanakapasa,
markanakansa
uñch’ukiñanakasa,
ist’añanakasa, tukt’awinakasa, ullaña pankanakasa utjki ukanaka khuskhata
jaljtayañatakixa kunjamattixa yanapt’asipxaspa uka utt’ayañawa wakisi.
?
Markanakasana
maynita
mayniru
yanapt’asiñataki,
yatitanakasa,
amuyutanakasa sapa markatakisa uka kikipa miratatañapataki, , jani khitinsa
jark’ata kawksarusa sarañapataki,
maynirusa jani qullqilyku
taqi chiqansa uñt’ayañataki, maynita
mayikipasiñatakixa, kunaymana lurawinaka
amuyusina utt’ayañawa wakisi.
?
Kunanakatixa lurañanakxata yatitäki; ukhamarusa kunaymana yatitanaka
mayninakaruyatiyañataki,
uñt’ayañatakixa,
kunaymana
yanapt’asiñanakampi, waxt’anakampi uñstayañawa wakisi. Ukampiwa khaya
qhipt’ata jach’a markanakana waljata apsutanakaparu ch’amachañaxa
wakisirakiwa.
?
Waljata
apsuta
kunanakatixa
inuqata
yatitanakxata,
markanakana
amuyutanakxata,
jukïrinakapankki,
ukhamarusa
sarnaqawinakapankki
ukanakxata jakhutanakasa utjki uka nayraru sartayaña, mayninakaru
yatiyaña, uñt’ayañawa wakisi; ukhamarakiwa,
?
Iberoamérica markanakana sarnaqawinakapana kunanakatixa luratäki, kuna
yatitanaka
amuyutanakatixa
jaljtayañataki
amtanakaru
utjki
ukanaka
arxatañawa
purapata
wakisi,
apsuñataki,
ukhamarusa,
kawki
markanakantixa waljata apsuta, inuqata yatitanakasa, amuyutanakasa
qhipt’atäki ukanakaru nayraqata mantayañawa wakisi.
UÑSTAYIRINA, INUQIRINA KAMACHINAKAPATA
Sarnaqawinakana,
yatitanakana,
amuyutanakana,
yant’ata
yatiñanaka,
yatichañanakana qhanstitr inuqatanakaxa ch’amachatarakini, jark’atarakiniwa,
kunatixa inuqirinakana kamachinakapaxa taqinisa khuskhata yatiyawinakauñt’atampi, yatiñanakampi, yatitanakampi, amuyutanakampi jukha purata
jalthapitaxa, jach’a markanakana nayraru sartatapa, walt’atapa imxasiriwa.
Inuqirinakana kamachinakapa imxasiñatakixa, kunanakatixa lurañanakataki
machaqa
yatitanaka
uñstki
uka
jakxatañataki,
kunaymana
machaqa
uñstatanakaru mantañataki, ukhamarusa kunaymana utjirinaka yatiyañatakixa,
kunaymana lurawinaka ch’amachañawa wakisi.
MARKANAKANA SARNAQAWIPA, YATITAPA, AMUYUTAPA JUKÏRIPATA
Markanakana sarnaqawipa, yatitapa, amuyutapa jukïripaxa, kunjamsa sapa
maynisa
aka
pachanxa
sarnaqtana,
jaktana,
kunanaksa
lurtana
uka
qhananchiriwa. Ukhamarakiwa, Iberoamérica kumuniräranakapaxa kunjamsa
uñasitapatpacha mayjt’apxi uka arsuriwa; ukatwa sapa markana kankañapa
uñachayi.
Markanakana yatitapa, amuyutapa jukïrinakapanxa, kunaymana yänakapampi,
lup’itanakapampiwa ukanki, ukatwa kamachinakapaxa iyawa sataxa.
Markanakana
uñt’asina,
sarnaqawinakapa,
achachilanakata
tatitapa, amuyutapa jukïripxa k’atampi
allchhinakaru yatiyasina, nayraru irptasina,
chijinakata jark’aqañawa wakisixa, ukatakixa kunanakatixa luraña wakiski uka
lurañawa,
aka
pachana
utjasirjamaruxa
taqpachaniru
wakt’situ;
uka
kikiparakiwa ukaxa markanakasa irpnaqiri, p’iqichirinakaruxa wakt’arakikiwa.
Kuna pachatixa markanakasana yatitanakapa, amuyutanakapa apxastana
ukaxa,
chiqpachapuniwa
nayraru
sartaspa,
jaqinakapasa
khuskha
ukanakampixa kusist’apxarakispa, walt’apxarakispa.
Iberoamérica markanakana sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa
jukïripa iyawa sasa uñt’añataki, kuna jani walinakatsa jark’aqañataki, yaqha
tuqinakaru jani alakipañataki, jani lunthatasiñataki, jani kuna kamachini yaqhatuqinakaru
apsuta
kutsuyasiñatakixa,
taqi
markanakana
yanapt’asiñanakaparuwa waytata.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
YATITANAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA, YATICHAÑANAKATA
Kunalaykutixa
markanakana
sarnaqawinakapampi,
yatitanakapampi,
amuyutanakapampi, yatichañanakampixa, jani yaqhaqtatapkiti, ukata wakisiwa:
?
Iberoamérica markanakana kunaymana sarnaqawinakapa, yatitanakapa,
amuyutanakapa khusa uñt’añataki, wali yäqañatakixa Sistema Educativo
taypina ch’amachañawa.
?
Markanakana yatichaña
tuqita
akhamanaka apantañawa
amuyutanakarusa,
wakisi:
inquirí
wakichatanakarusa
jaqinakaru
yanapt’aña,
markanakana sarnaqawinakapata khusa amuyt’iri jaqinaka yatichaña.
?
Iberoamérica
amuyutanakapa
markanakana
sarnaqawinakapa,
uñasitanakapatpacha
yatitanakapa,
sarnaqawinakapa
currículo
wakichataru apantañawa wakisi; ukhamarakiwa, taqpacha markanakasa
khuskha yatiqañaru waytasiñanakapawa wakisi.
?
Kawki chiqanakantixa nayra pachata jutiri markanaka, jaqi markanaka
utjapki ukawjanakanxa, yatichañata amuyutanakaru, wakichatanakaruxa
taqinsa
iyawa
sata,
amuyuta,
kamachjama
utt’ayata
arunakapasa,
amuyutanakapasa, yatiwinakapasa uskutañapawa.
?
Taqpachanirusa khuskhata liyiñasa, qillqañasa, qallta yatichawi katuqañasa
wakt’iwa;
ukhamarakiwa,
pankanakarusa,
taqini
pankanakani
liyiñapataki,
utanakarusa
taqpachani
khuskhaki
kuna
liyiña
puriñanakapaxa
wayt’aña kamachinakaskapuniwa.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA, PACHASATA.
YATITANAKAPATA,Markanakana sarnaqawinakapampi, yatitanakapampi, amuyutanakapampi, aka
pachankirinakampi,
pachampixa
mayachasitapxiwa.
Aka
mayachasitaru
ch’amachañatakixa wakisiwa:
? Wiñaya taqpachani jani t’aqisisa jakañataki amuyusisa nayraru sartaña.
? Aka
pachana
utjirinaka,
jaqinakapana
yatitanakapa,
amuyutanakapa
khuskha chaninchañataki, jani walinakata jark’aqañataki, kunaymana
lurawinaka aruskipaña.
?
Aka pachasa chaninchañataki ch’amachañawa wakisi, kunatixa ukaxa
markanakana sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa jukïripana
maya chiqaparakiwa.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA,
YANT’ATA
YATITANAKAPATA,
YATIWINAKATA,
LURAÑA
YATIÑANAKATA
Iberoamérica markanakana sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa
nayraru sartayañatakixa, yant’ata yatiwinaka, luraña yatiñanaka , taqpachani
yanapt’asisa ch’amachañawa wakisi, ukhamatwa walt’awinakapaxa khuskhata
taqinirusa munataparjamawa wakt’añapa.
Uka jakxatañatakixa, wakt’iwa:
?
Sapa jach’a markanakana, mathapita jach’a suyunakana apnaqañataki
amuyutanakapa nayraru irptaña, ch’amachaña; ukhamarakiwa, yant’ata
yatiwinaka, luraña yatiñanaka yatxataña nayraru irptañataki, taqi tuqiru
yatiyañatakixa,
Iberoamérica
markanaka
yanapt’asiñanakaparu
ch’amachañawa.
?
Markanakana
utjasiri
taqpacha
jaqinakana,
machaqa
uñstiri
luraña
yatiñanakaru, walt’atanakaparu khuskhaki puripxañapataki yanapañawa.
?
Qhawqhatixa markanakana yatitanakapasa, amuyutanakapasa utjki uka
uñstayañataki, mirañapataki, yatiyañataki, uñt’ayañatakixa, machaqa uñstiri
luraña yatiñanaka nayraru irptaña, apnaqaña ch’amachañawa. Ukatamaysatxa, yaqha jaqinakaru yatichañaru yanapaña, markanakaxa maynita
mayniru yatitanakapsa, amuyutanakapsa wakisitapjama, munatanakapjama
mayikipasipxañapa.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
YATITANAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA, YATIYAÑANAKATA
Yatiyawinaka
puriyirinakaxa
kunanaka
uñstayañatakisa,
markanakasana
kunaymana sarnaqawinakapa, yatitanakapa, amuyutanakapa yatiyañatakisa,
nayraru irptañatakisa khusa chiqawjapxiwa. Ukhamaxa akhamañapawa:
?
Taqpacha kumuniräranakasa, taqpacha mathapita jaqinakasa luraña
yatiñanakarusa,
yatiyawi
apnaqiri
chiqawjanakarusa
khuskhaki
puripxañapataki ch’amachaña.
?
Markanakana kunaymana sarnaqawinakapa jach’a suyunsa, aka pachansa
uñt’añatakixa,
Iberoamérica
chiqawjanakana
machaqa
yatiyawi
apnaqirinanaka uñstañaparu yanapañawa.
?
Yatiyawi apnaqirinakana, jaqinakaru sarnaqawinakapata, yatitanakapa,
amuyutanakapa luqaña wakt’ataparu chaninchaña.
?
Kumuniräranakpura
yatitanakapa,
aruskipañaparu,
amuyutanakapa
jaqinaka
markanakana
taypina
kunaymana
miratatañapatakixa
yatiyawinaka apnaqirinakaxa maya jaqinkpansa, kumuniräranakankpansa
nayraru sartañapataki ch’amachañawa.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
YATITANAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA, MAYACHASITA JUKÏRITA.
Markanakana sarnaqawinakapata, yatitanakapata, amuyutanakapata jaliri
yänaka,
lurañanaka
uñstañapataki,
mirañapataki,
maysata
maysaru
apañatakixa, kuna lurañanakatixa wakiski uka lurañaru yanapañawa
Markanaka irptañataki amuyutanakaxa, aka uñstatanakxa taqi tuqitsa iyawa
sasa uñt’at’añapawa, ukata nayraru sartañapatakixa
kunatixa wakiski ukawakichañawa. Jach’a markanaka taypinsa, Iberoamérica markanaka taypinsa
uñt’atañapatakisa, chaninchatañapatakisa ch’amachatarakiñapawa.
MARKANAKANA
SARNAQAWINAKAPATA,
YATITANAKAPATA,
AMUYUTANAKAPATA, YAQHA TUQI JAQINAKANA MARKANAKARU
SART’ATATA
Markanakana
yaqha
tuqi
machaqa
sarnaqawinakapampi,
jaqinakana
lurawinakawa
yatitanakapampi,
markanakaru
wakisi,
sart’atapampi
kunatixa
amuyutanakapampi,
jakisthapiyañatakixa,
markanaka
sart’iri
jaqinaka
irpanaqirinakaxa amuyutanakapansa, jakxatañanakapansa sapa urutjama
jilxati. Ukatwa uka jakisthapiyañaxa ch’ama jakxatañaru, jalantañanakaru puriña
wayt’asi, ukhamatwa jukïrinaka suma imxasinawa wakisi. Uka kikiparakiwa
kunaymana lurañanaka, suma apnaqatañapataki uñstayi.
Ukhamawa, ukatakixa:
?
Markanakaru sart’iri jaqinakataki amuyuta lurawinakaxa, markanakana
kunaymana
sarnaqawinakapa,
yatitanakapa,
amuyutanakapa
wali
yäqapxañapa, kunjamäkitixa ukhama uñjañapa.
?
Kunanakatixa markanakaru sart’iri jaqinakataki lurawinaka luratäki ukata
jalaqatanakaxa, markanakana kunaymana sarnaqawinakapa, yatitanakapa,
amuyutanakapa wiñaya jakañaparuwa yanapañapa.
?
Markanaka sarnaqawinakapa irptañataki amuyutanakaxa, sart’iri jaqinaka
apnaqirinakana lurawinakaparuxa khuskhata amuyusina yanapañapawa.
IV IBEROAMÉRICA MARKANAKANA SARNAQAWINAKAPATA
Iberoamérica
markanakanxa,
sarnaqawinakapasa,
yatitanakapasa,
amuyutanakapasa taqiwjana jakaski, ukata yaqha chiqanakata sipanxa
mayjarakiwa; ukanxa kunjamatixa achachilanakapaxa jakapkäna, kunjamatixa
tununakasa mayjäki, sarnaqawinakasa mayjäki, uka uñt’ayasi.Iberoamérica
markanaka
mayachasitapaxa,
kunaymana
jakawinakaparu,
sarnaqawinakaparu iyawa sasawa uñt’asiyi. Ukata ukaxa yaqha markanakampi
khuskhata aruskipañaruwa apasi.
Jach’a suyunakpura yanapt’asiñanakapataki ch’amachasiñawa wakisi, kunatixa
ukampixa Iberoamérica markanakaxa, aka pachankiri markanaka taypiruxa
walpacha sarxarutawa mantaspa.
Ukhamawa, aka arsutanaka taypinxa, kunanakatixa iyawa satäki, amuyunaka,
jaqinakana wali utjañapataki inuqata arunakawa aka kartana yäqkaña
qillqantataxa, ukata nayraru sartañapataki ch’amachatarakiniwa, kunatixa uka
arsutanaka
patxaruwa
Iberoamérica
markanakana
yatitanakapa, amuyutanakapasa sayt’arakini.
sarnaqawinakapa,

Leave a Reply